Gümüşhane Müstakil Sancağındaki Mahalleler

Eski salnamelere göre Gümüşhane Müstakil Sancağı Merkezinde 14 Mahallesi vardır.

Gümüşhane Müstakil Sancağındaki 14 Mahallesi

1. Cami-i Cedid

Bu mahallenin adına Yeni Cami Mahallesi de denirdi. şehrin hemen girişindeki köprünün sağ tarafına düşüyordu. Bağlık bahçelik bir mahalle idi. Canca Kalesi yönüne doğru Ermeni mahallesi ile birleşiyordu.

2. Cami-i Kebir

Bugünde ibadete açık bulunan Süleymaniye Cami’nin bulunduğu mahalle idi. Şehrin merkezi hemen hemen bu mahalledeydi. Büyük hanlar, büyük hamamlar, büyük konaklar daha çok bu mahalledeydi. Meşrutiyet Meclisi Gümüşhane Milletvekillerinden Kadirbeyoğlu İbrahim Lütfi Paşanın, Süleymaniye Cami’nin arka tarafında, Türk sivil mimarisinin en güzel örneklerinden biri olan konağı, bu mahalleyi süslüyordu.

Eski şehrin tek çarşısının büyük bir bölümü bu mahalleden başlar, köprüyü geçer, karşı mahalleye yani Cami-i Sagir mahallesine doğru uzanırdı. Çarşıda son zamanlarda, yani Ermeniler, Rumlar çıktıktan sonra, hükumet bugün ki yerine ininceye kadar ki zaman arasında, iki fırın onaltı dükkan, iki kasap, bir kalaycı, bir sobacı, bir purut (küp, güveç, kiremit yapan), bir berber, bir terzi, üç kahvehane kalmıştı. Hükumet bugün ki yerinde taşınınca esnaf ta birer birer çekilip gittiler. Bugün tek bir dükkan bile yoktur.

3. Ermeni

Daltaban dan şehre çıkarken Dibiç’in Çeşmesi’nden karşıya bakılınca görülen ev yerleri Ermeni mahallesiydi. Yamaçta kurulmuş olan bu mahallede sokak yoktu. Evler adeta birbirinin üzerine binmiş gibiydi. Birçok evin kapısı da önündeki evin damına açılıyordu. Evler arasında tek tük ağaçlar vardı. 19. Yüzyılın sonlarına doğru mahallenin baş tarafında büyük bir Ermeni Kilisesi yapılmıştı.

4. Ayana

Bu bir Rum mahallesiydi. Ermeni Kilisesinin üst tarafına düşüyordu. Camgöz’ün Kilisesi bu mahallenin üst tarafındaydı. Bu mahallenin baş tarafından ki Karaysar Taşı’nın yanındaki Zincirli Taş, çok iğreti biçimde üst üste binmiş gibi görünen silindir biçimindeki büyük büyük taşlarla oluşmuştur. Büyük kütleden ayrılarak aşağıdaki mahallelere doğru eğik gibi duran silindirler, ha düştü! ha düşecek! korkusu verir insana. Ama inanılmaktadır ki o silindir biçimindeki taşlar, kudretten bir zincirle birbirlerine bağlanmışlardır. Onun için üst üste yığılan silindirlerden oluşmuş olan bu taşın adına “Zincirli Taş” denilmiştir.

5. Hıdırelles  (Hızır-İlyas)

Cami-i Kebir mahallesinin doğusuna düşüyordu. Metropolithane’de bu mahalledeydi. Bu mahallede bir Rum Koleji, bir Rum Kilisesi, bir Rum Kız Sanat Okulu vardı. Bugün Gümüşhane Lisesindeki insan iskeleti Rumlardan sonra bu kolejden alınmıştır.

6. Çarşı Cami

Şehre girerken yolun sağ üst tarafında, Dere Cami’nin bulunduğu yerin üst tarafına düşüyordu. Camii Rüşdiye Mektebi buradaydı.

7. Cami-i Sagir

Şehri ikiye ayıran musalla deresinin doğusunda, Cami-i Kebir mahallesinin tam karşısındaydı. Ünlü “Hazine Mağarası” da buradadır.

8. Ayatodori

Camii Sagir mahallesini doğudan çevreleyerek Çarşı Camii mahallesiyle birleşirdi. Kukulas dağında, Gelincik tepesinin altına düşerdi. Gelincik tepesinde biri kucağında çocuk olan bir anneye, hemen yanındaki de çocuk dışkısına benzeyen iki taş vardır. Derler ki, anne çocuğunun poposunu lavaşla (pide) sildiği için Allah onu öyle taş kesmiştir.

9. Kalandar

Şehre girerken mezarlığı geçtikten sonraki virajın yukarı tarafında idi. Purut esnafı, çanak çömlek ocakları burada idi.

10. Meryem Ana

Metropolithane’nin üst tarafında Hızır-İlyas mahallesinin bitişiğinde idi.

11. Gözaçan Mahallesi, 12. Israk Mahalesi, 13. Istavroz Mahallesi

Yeri bilinmiyor. Yeri bilinmeyen bu üç belki de başka mahallelerin değişik adıdır.

14. Bahçeler

Bahçelerde dört mahalle vardı. (O zaman Hacıemin’den Bağlarbaşı’na kadar olan mahallelere, bahçeler deniliyordu.)

1. Burhaneddin Mahallesi (Bugün ki Özcan Mahallesi)
2. Saadettin Mahallesi (Bugün ki Hasanbey, Daltaban ve Karşıyaka Mahallelerini kapsar. Emirler daha önce Emirler-i Atik ve Emirler-i Cedit diye ikiye ayrılmıştır. Emirler-i Atik, Çatalkaya’dan başlar, bugün ki mezarlığın çevresinde biterdi. Dörtosman Cami, diğer adıyla Gugul Cami bu mahallededir. Büyük Mürşit Ahmet Ziyaüddin Hazretleri bu mahalledendir.)
3. Emirler-i Cedit Mahallesi ( Mezarlıktan başlar, transit köprüsünün yanında biterdi. Tarihi bir aile olan Kadirbeyoğulları’nın asıl mahallesi burasıdır.)
4. Sorda (Bağlarbaşı) Mahallesi ( Bahçeler semtinin Bayburt’a doğru son mahallesi bugün ki Bağlarbaşı’dır. Gümüşhane’nin en güzel meyveleri bu mahallede yetişir. Harşit vadisinin hemen hemen en geniş yeri bu mahalledir.Hükumet bugün ki yerine gelmeden önce memurlar, öğrenciler, bu mahalleden yürüyerek şehre giderlerdi. Atı, eşeği olanlar vardı elbette. Türk Edebiyat Tarihçisi, Yedi Meş’aleci’lerden Vasfı Mahir Kocatürk bu mahalledendir. )

Güzeller Mahallesi

Bu başlı başına bir mahalle değildi, bugünde değildir (kitabın yazıldığı tarih itibariyle). Evvelce Burhanettin Mahallesinin bir semti idi. Bugünde Özcan Mahallesine bağlıdır. Ama bu mahallenin güzel bir öyküsü vardır.

Vaktiyle bu mahallede yedi güzel delikanlı, yedi kırata biner, şehirdeki işlerine gider gelirlermiş. Bu gidiş gelişlerde şehrin kızları pencerelere dökülür, kafes arkalarından bu güzel delikanlıları seyrederlermiş. Onun için bu güzel delikanlıların oturdukları bu bağlık bahçelik mahalleye, “Güzeller Mahallesi” denmiş.